- W Olsztynie znajdują się rozległe ruiny średniowiecznego zamku
- Początkowo na wzgórzu wznosił się drewniany gród obronny, Kazimierz Wielki przebudował go na murowaną fortece
- Warownia była jednym z elementów systemu obronnego Małopolski od strony Śląska. Wokół grodu zaczęła rozwijać się osada, w której kwitnął handel i rzemiosło. Osadę nazwano Olsztynkiem
- Archeolodzy odkryli pod zamkiem rozbudowany system jaskiń. W jednej z grot znaleziono kilkaset krzemiennych narzędzi wykonanych przez neandertalczyków
- Lokalne podania mówią, że zamek jest połączony podziemnym tunelem z klasztorem jasnogórskim
- Inna legenda mówi o mieszkającym na zamku duchu Maćka Borkowica, wojewody poznańskiego, który za zorganizowanie spisku przeciw królowi został skazany na śmierć głodową w zamkowych lochach
- Więzień otrzymywał dziennie tylko dzban wody i wiązkę siana. Po 40 dniach gehenny Borkowic oszalał, zaczął krzyczeć, gryźć swoje ciało, po czym zmarł
- Legendarną postacią związaną z Zamkiem w Olsztynie był Kacper Karliński, który dowodził oddziałem 80 żołnierzy, broniących twierdzy przed atakiem oddziałów austriackich
- Przegrywający to starcie Maksymilian Habsburg, użył jako „żywej tarczy” syna Karlińskiego, stawiając go w pierwszej linii ataku
- Karliński kontynuował działania zbrojne, wypowiadając wymowne słowa: „Wpierw byłem Polakiem niż ojcem” i jako pierwszy odpalił armatni lont. Finalnie obrońcy zamku odpierają szturm, ale syn dowódcy ginie na polu walki
- Sam Karliński zostaje bohaterem, ale po kilku latach umiera w samotności i rozpaczy w celi pokutnej Klasztoru na Jasnej Górze. Aleksander Fredro poświęcił mu dramat pt. „Obrona Olsztyna”
- Na przestrzeni wieków warownia wraz z osadą dotknięte: epidemią, suszami, „potopem szwedzkim” i wielkim pożarem zubożały, a splądrowany zamek popadł w ruinę
- Malownicze ruiny wzgórza zamkowego przyciągały filmowców. Kręcono tu sceny do takich filmów jak: Rękopis znaleziony w Saragossie, Hrabina Cosel czy Demony wojny według Goi
- Niedaleko zamku znajduje się Góra Biakło nazywana Małym Giewontem Jurajskim – wapienne wzgórze z charakterystycznym krzyżem na szczycie
- Jedną z atrakcji Olsztyna jest drewniana szopka autorstwa rzeźbiarza Jana Wewióra
- Szopka składa się z kilkuset ruchomych figur przedstawiających scenę narodzin Chrystusa oraz codzienne życie okolicznych mieszkańców
