Będzin

• Nie wiadomo dokładnie skąd wzięła się nazwa Będzin. Jedna z legend mówi, że Kazimierz Wielki będąc w okolicy miał powiedzieć: „My tu będziem(Będzin), dalej stanie nasza czeladź (Czeladź), a gdy miejsca mało będzie (Małobądz) to reszta stanie za górą (Zagórze)„

• Banden, Bandin, Bandzien, Bondin, Bandzen, Bandzin, Bądzin, Bendzin, Bendsburg i wreszcie Będzin – nazwa miasta zmieniała się na przestrzeni wieków

• Na wzgórzu nad rzeką Przemszą stoi Zamek Będziński – fortyfikacja wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego w XIV wieku wchodząca w skład systemu obronnego tzw. Orlich Gniazd (Czarna Przemsza stanowiła kiedyś granicę miedzy Koroną Polską, a państwem czeskim, stąd twierdza miała strategiczne znaczenie)

• Istnienie zamku skorelowało się z początkiem osadnictwa na tym terenie (wokół twierzy wyrosła osada targowa). Pisemne wzmianki o istnieniu pierwszej wsi pochodzą z 1301 roku, a status miasta Będzin otrzymał z rąk króla Kazimierza Wielkiego w 1358 roku

• Rozwój miasta spowodował konieczność wzmocnienia jego systemu obrony. W miejsce drewnianych umocnień, Kazimierz Wielki nakazał zbudowanie murów miejskich, które miały być połączone z istniejącymi murami zamkowymi (do dziś zachował się tylko niewielki fragment fortyfikacji)

• W swojej historii zamkowe mury gościły tak znamienite postacie jak król Henryk Walezy, zmierzający z odsieczą do Wiednia, Jan III Sobieski, August II Mocny, Stanisław August Poniatowski. W zamkowej celi „gościł” także arcyksiąże Maksymilian Habsburg

• Obecnie w warowni swoją siedzibę ma Muzeum Zagłębia, w którym można poznać  historię oraz Będzina a także zobaczyć kolekcję dawnej broni

• Wzgórze zamkowe będące symbolem Będzina to jednak nie tylko twierdza, ale także podziemia, kościół i cmentarz

• Obok będzińskiego zamku stoi pochodzący z XIII wieku Kościół Świętej Trójcy. Inicjatorem budowy murowanej świątyni w tym miejscu był również Kazimierz Wielki

• Oba budynki tj. zamek i kościół zostały zniszczone i splądrowane w czasie najazdu szweckiego w 1655 roku. Obie budowle zostały odbudowane i na przestrzeni stuleci były wielokrotnie przebudowywane

• Poniżej Kościoła Świętej Trójcy znajduje się wejście do schronu przeciwlotniczego z czasów II wojny światowej wydrążonego pod wzgórzem zamkowym

• Niemcy bojąc się nalotów bombowych samolotów alianckich na obiekty przemysłowe na Śląsku zaczęli drążyć schron dla swoich obywateli i żołnierzy. Rozległe sztolnie obudowano grubym betonowym wzmocnieniem (z racji braku stali zrezygnowano z żelaznych zbrojeń)

• Wydrążona konstrukcja została przekształcona w podziemną ścieżkę turystyczną – „Podziemia będzińskie”. W korytarzach nieukończonego schronu przygotowano ekspozycje związane z budową kompleksu, niemiecką okupacją miasta w czasie II wojny światowej oraz z samą historią Będzina

• Z drugiej strony wzgórza zamkowego znajduje się kirkut – cmentarz żydowski, na terenie którego zachowało się wiele macew. Powstanie cmentarza w tym miejscu było następstwem masowych zgonów w XIX wieku w wyniku wybuchu epidemii cholery

• Już w XVI wieku miasto zamieszkiwała liczna społeczność żydowska, co wiązało się z budową synagogi, łaźni i kirkutu (w historii miasta zdarzały się okresy gdzie ludność żydowska stanowiła 80% mieszkańców)

• W podziemiach jednej z kamienic (przy ulicy Potockiego 3) zachowała sie Synagoga Mizrachi. Przetrwała ona zawieruchę II wojny światowej, jednak potem jej lokalizacja pozostawała nieznana. Dość powiedzieć, że przez wiele lat sala modlitw służyła jako… skład węgla

• W odrestaurowanej sali modlitewnej zachowały się dwie stare zdobione kolumny oraz freski i malowidła przedstawiające symbole i miejsca ważne dla judaizmu

• Podobną historię ma Dom Modlitwy Cukermana, który także znajduje się w jednej z będzińskich kamienic. Tutaj aby uratować zabytkowe polichromie najpierw je zamalowano i zastawiono meblami, by potem całości przywrócić dawny wygląd i udostępnić turystom

• W sąsiedztwie zamkowego wzgórza stoi XVIII-wieczny pałac rodu Mieroszewskich (zwany także pałacem Gzichowskim)

• Mieroszewscy byli potężnymi magnatami w ówczesnym Księstwie Siewierskim, posiadaczami niezliczonych dóbr ziemskich

• Pałac Mieroszewskich był przez lata rezydencją szlachecką kilku rodów, budynkiem biurowym, Domem Kultury, a obecnie w gmachu mieści się siedziba Muzeum Zagłębia w Będzinie

• Wewnątrz budynku w wyniku prac konserwatorskich odkryto wiele XVIII-wiecznych malowideł (polichromii). Wystrój uzupełniają stylowe meble, kolekcje malarstwa, zbiory archeologiczne czy odrestaurowane narożne kominki. Pałac otoczony jest parkiem ze starym drzewostanem, w którym stoją dwie kamienne rzeźby Flory i Bachusa

• Dynamiczny rozwój Będzina zaczął się pod koniec XVIII wieku w związku z odkryciem w regionie wielkich złóż węgla kamiennego. Przemysł ciężki był motorem rozwoju całego Zagłębia Dąbrowskiego (Będzin był historyczną stolicą regionu)

• Aby skomunikować powstające licznie kopalnie i huty z osiedlami mieszkalnymi modernizowano infrastrukturę komunikacyjną miasta i regionu. Wybudowano wtedy ni to skrzyżowanie, ni to rondo czyli znaną będzińską „Nerkę” – skrzyżowanie o bardzo skomplikowanym układzie dróg

• W dzielnicy Grodziec, znajdują się ruiny fabryki cementu portlandzkiego. Powstała w 1857 roku Cementownia Grodziec była najstarszym tego typu zakładem w Polsce

• Zakład działał aż do 1979 roku. Wtedy to pobliska Kopalnia „Grodziec” zakończyła fedrowanie węgla bezpośrednio pod budynkami cementowni. Powstałe w tym czasie szkody górnicze uniemożliwiły dalszą pracę fabryki. Budynki cementowni popadły w ruinę, a z czasem zostały wpisane do rejestru zabytków

• Charakterystycznym miejscem w dzielnicy Grodziec jest także Góra św. Doroty nazywana przez mieszkańców „Dorotką”

• Kiedyś wzgórze było miejscem kultu, a na szczycie znajdowało się grodzisko. Obecnie na polanie szczytowej stoi zabytkowy Kościół św. Doroty z XVII wieku, a samo wzniesienie jest doskonałym punktem widokowym na Będzin i dalej na Zagłębie i Śląsk